In het regeerakkoord “Bruggen slaan” van Rutte II wordt beschreven dat Nederland toe is aan minder bureaucratie en hierdoor moeten er plannen gemaakt worden om provincies te verkleinen en gemeentes te vergroten, zodat de afstand tussen de burger en overheid kleiner zal worden.
“De landelijke overheid zal zijn doen en laten in de contacten met medeoverheden richten op het gewenste eindbeeld. Dit heeft gevolgen voor het overleg en de vormgeving van decentralisaties en financieringsarrangementen. Decentralisaties zullen in principe gericht worden op 100.000+ gemeenten. Gemeenten benutten mogelijkheden om bewoners van wijken, buurten en dorpen te betrekken bij zaken die hen raken.”
Wanneer deze top-down benadering wordt doorgevoerd zal het gevolgen hebben voor de huidige gemeenten in het Gooi aangezien we in het Gooi niet boven de 100.000+ gemeenten zitten. Hieronder mijn beeld en visie over de gemeentelijke herindelingen in Nederland en het beleid wat beoogd wordt door kabinet Rutte II.
Met een gemeentelijke fusie is niets mis, mits deze van onderop komt zoals recentelijk het geval was met het herindelingsontwerp van Alkmaar, Graf-De Rijp en Schermer. De plannen voor een herindeling van Nederland zijn overigens niet nieuw, aangezien gemeentelijke herindeling al geruime tijd in Nederland aan bod komt. Door de jaren heen is er ook al veel veranderd bij gemeenten zoals bij Peter Ekamper te lezen is, zo telde Nederland in 1817 nog 1.236 gemeenten en is dat aantal in 2009 geslonken tot 441 gemeenten.
Hieronder achtergrond rondom de gemeentelijke herindeling en mijn visie op de gemeentelijke herindeling in ’t Gooi en omstreken.
Oude wijn in nieuwe zakken?
Gemeentelijke herindeling staat in een groter perspectief van een scala aan vernieuwingen welke op staatkundig niveau, provinciaal, etc doorgevoerd kunnen worden. Dit mede ingegeven om de bureaucratie te verkleinen, te bezuinigen op de overheden en om de afstand tussen burgers en bestuur te verkleinen.
Staatkundige vernieuwing staat al geruime tijd op de agenda van de Nederlandse regeringen. Zo is er in de jaren ’60 onderzoek gedaan naar staatkundige vernieuwing, welke geïnitieerd werd door de opkomst van D66 en de toenmalige Boerenpartij. Het kabinet de Jong had als gevolg van deze ontwikkelingen de staatscommissie Cals/Donner ingesteld om onderzoek te doe naar vernieuwingen op staatkundig gebied. Diverse vraagstukken zijn onderzocht door de staatscommissie, zoals: het districtenstelsel, het tweekamerstelsel, gekozen minister-president, de Eerste Kamer, referendum, etc. Geen van deze voorstellen hebben het uiteindelijk gehaald omdat de politieke partijen te verdeeld waren over de voorstellen en uiteindelijke uitwerking hiervan.
Later zijn er ook andere commissies geweest die zicht gericht hebben op staatkundige vernieuwing op verzoek van de diverse kabinetten. Dit waren de commissie Biesheuvel en commissie De Koning. Geen van deze commissies hebben echter bijzondere vernieuwing kunnen brengen binnen het Nederlandse staatsbestel.
Gemeentelijke herindelingsbeleid vanuit de Rijksoverheid
Met gemeentelijke herindeling is onder kabinet Lubbers I de eerste fase ingezet, dit onder de noemer decentralisatie en de doelstelling om taken vanuit het rijk naar de gemeenten te beleggen. Hierdoor zouden lokale overheden meer slagkracht krijgen en zou de afstand tussen bestuur en burgers verkleinen. Idee hiervan was dat een grotere gemeente efficiënter, professioneler en zakelijker zou werken. Ten tijde van Paars II werd dit aangescherpt zodat er het streven kwam om naar gemeenten te gaan van minimaal 25.000+ inwoners (zoals duidelijk te zien is in het gele gebied in de afbeelding). Probleem bij deze aanpak was dat er geen inspraak mogelijk was vanuit de diverse gemeenten (bottom-up). Deze top-down benadering vanuit het rijk is door toedoen van Pim Fortuijn een halt toe geroepen en vanaf Balkenende I worden herindelingen niet meer van bovenop vastgesteld. Dit is inmiddels te lezen in het beleidskader gemeentelijke herindeling die opgesteld is door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties dat: “Het uitgangspunt bij gemeentelijke herindelingen is dat deze van onderop tot stand komen. Dat bekent dat het initiatief voor een herindeling bij de gemeenten zelf ligt.”
Overige herindelingsvoorstellen voor Nederland
In de voorgaande jaren zijn er diverse voorstellen geweest rondom herindelingen voor Nederland. De voorstellen variëren van gemeentelijk niveau tot provinciaal niveau of een combinatie hiervan. Zo heeft Alexander Pechtold (D66) een voorstel gedaan voor maximaal 100 gemeenten in Nederland waarbij de provincies zouden vervallen naar Deens voorbeeld. Op basis van dit idee is er op het Skyscrapercity forum een voorstel uitgewerkt (zie afbeelding hiernaast). Of deze indeling voor Nederland zou werken is onbekend aangezien er een schaalverhouding van Nederland:Denemarken is van 1:3. Met de herindeling in Denemarken is Nederland juist meer op Denemarken gaan lijken als andersom. In een artikel van Binnenlands Bestuur heeft John Jorritsma op dit voorstel als volgt gereageerd:
“Scheer provincies niet te gemakkelijk over één kam. In de Randstad liggen de krachtsverhoudingen tussen gemeenten en provincies heel anders dan bij ons. Ik gun de Friezen liever een herkenbare en slagvaardige provincie Fryslân die het opneemt voor hun identiteit, dan een afstandelijk landsdeel Noord.”
Daarnaast zijn er in het verleden voorstellen geweest om de provincies en gemeenten op te heffen en Nederland te verdelen in maximaal 25 of 30 regiogemeenten. Denk hierbij voorbeeld aan de huidige veiligheidsregio’s voor de GHOR of de RAV regio’s voor de ambulancezorg.
Ook zou Nederland in te delen zijn in een aantal landsdelen of gewesten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een indeling als volgt: IJselmeer: NH + FR + FL = 3.7 miljoen inwoners, Oost-Nederland = GR+ DR+ OV + GLD = 4.2 miljoen inwoners, Midden-West Nederland= ZH + UT = 4.7 miljoen inwoners en Zuid Nederland. = ZL + NB+ LB = 3.9 miljoen inwoners. Hiernaast zou het opheffen van de provincies ook tot de mogelijkheden behoren, waardoor er meer bestuurskracht komt te liggen bij de huidige gemeenten.
Reacties herindelingsvoorstel kabinet Rutte II
Vlak na de bekendmaking van de plannen zijn er veel reacties gekomen op de voorstellen van Rutte II. Zo hebben diverse gemeenten, organisaties, etc. al een gereageerd (veelal negatief en afwijzend) op de voorstellen. Veel komt het neer op het feit dat een fusie op korte termijn alleen maar geld kost en ook bij grote gemeenten veel inefficiëntie voorkomt. Zie bijvoorbeeld de voorlopige onderzoeksresultaten van COELO, onderdeel van de Rijksuniversiteit van Groningen. Zo stelt onderzoeker Maarten Allers dat:
“Voorafgaand aan de fusie geven gemeenten meer geld uit om aanpassingen te doen. Daarna gaan de uitgaven weer naar een normaal niveau, maar na een paar jaar komen de uitgaven structureel op een hoog niveau terecht.”
Ook heeft Elco Brinkman (fractievoorzitter CDA in de Eerste Kamer) gereageerd geen voorstander te zijn van het huidige voorstel, wat zou betekenen dat het voor het kabinet lastig wordt om de plannen geaccordeerd te krijgen in de Eerste Kamer.
Overige reacties
Aangezien er veel verenigingen, stichtingen, etc. zijn die zich bezighouden op gemeentelijk niveau zullen er diverse reacties komen. Hierbij een kort overzicht van organisaties met hun eventuele reactie. Het Platform Middelgrote Gemeenten met rapport “De kracht van middelgroot“, De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) met “Wat betekent regeerakkoord Rutte II voor gemeenten?” en “Gemeentelijke fusie is meer een centenkwestie“. Vereniging van Gemeentesecretarissen. Verder kunnen er bijvoorbeeld nog reacties komen van: Commissie BBV, BWT Platform Grote gemeenten, PMGG (Platform Milieuhandhaving Grote Gemeenten), Divosa (Nederlandse vereniging van gemeentelijke managers op het terrein van participatie, werk en inkomen), Vereniging van Griffiers, etc.
Gemeentelijke herindeling Gooi en omstreken
Terug naar de kern van dit artikel na bovenstaande beschouwingen rondom de gemeentelijke herindelingsvoorstellen. De huidige plannen zal betekenen dat er in ’t Gooi en omstreken ook het één en ander zal moeten wijzigen en dat het laatste plannen rondom GV4 en GV2 van de baan zijn. De provincie of het Rijk moeten terug naar de tekentafel, echter betekend dit niet dat alle informatie uit het verleden op schop gaat. In het dossier bij de provincie is inmiddels genoeg informatie te vinden rondom de herindeling in het Gooi en wat de stellingname is van de 9 Gooise gemeenten.
Mogelijke gemeentelijke herindelingen Gooi en omstreken
Hoewel er vanuit de provincie Noord-Holland reeds een AHRI procedure is geweest rondom gemeentelijke herindeling in het Gooi heb ik de mogelijkheden voor het Gooi en omstreken opnieuw uitgewerkt op basis van de criteria die gesteld worden vanuit Rutte II. Kijkend naar het Gooi en omstreken zijn de volgende gemeenten in scope meegenomen:
Op basis van bovenstaande tabel zijn de volgende 100.000+ gemeenten te maken in het Gooi (wanneer we ons houden aan de provinciegrenzen), te weten:
- Hilversum-Wijdemeren: 108.295
- De Ronde Venen-Stichtse Vecht: 106.055
- Huizen-Blaricum-Laren-Bussum-Naarden 102.740
- Baarn-Soest-Eemnes-Bunschoten 98.945
- Weesp-Muiden-Diemen 49.495
Voor de onderste twee is het aantal inwoners onvoldoende (uitgaande van de 100.000+ richtlijn), hiervoor dient nog een tweede ronde te komen. Eventueel kunnen Weesp-Muiden-Diemen kijken naar Amsterdam, of een deelgemeente hiervan. Een ander uitwerking zou kunnen zijn om:
- Een grote Gooistad te ontwikkelen (zoals hierboven geïllustreerd);
- Huizen aan te laten sluiten bij de huidige BEL samenwerking;
- Buiten de huidige provinciegrenzen kijken;
- etc.
Naast bovenstaande verdeling kan er ook verder gekeken worden dan alleen gemeentes die aan elkaar grenzen. In het eerder genoemde beleidskader gemeentelijke herindeling staat namelijk te lezen dat: “de aard van interne samenhang van de nieuw te vormen gemeente kan heel verschillende uitingsvormen hebben: cultureel, sociaal, economisch, geografisch, enzovoort.” Er is dus geen bestuurlijk-topologische regel die voorschrijft dat een gemeente uit een aaneengesloten gebied moet bestaan. Huizen zou in dit geval bijvoorbeeld kunnen fuseren met Baarn en Soest; een bestaand voorbeeld hiervan is Amsterdam Zuid-Oost in combinatie met Amsterdam.
Om de bestaande plannen en de nieuwe plannen vanuit Rutte II te onderzoeken is er voor het Gooi en Vecht onlangs een adviseur aangesteld, te weten oud-Minister Pieter Winsemius. Hij moet voor het Gooi de bestaande mogelijkheden bekijken en een toekomstvisie neerzetten aangezien burgemeester Broertjes van Hilversum vindt dat er onvoldoende focus is. Ben benieuwd wat het advies zal zijn en hoop het constructief en vernieuwend zal zijn, waarbij geen sprake is van “Wij van WC-Eend adviseren …”.
Positie gemeente Huizen bij herindeling
Vanuit de gemeente Huizen is de discussie rondom een herindeling altijd kritisch gevolgd. Vanuit zowel de gemeenteraad als het college is nooit heel positief gereageerd ten aanzien van een fusie. Dit mede gezien de prima balanspositie (+ € 1.144 per inwoner) van de gemeente Huizen. In het huidige collegeakkoord van VVD-PvdA-CDA-LH staat ook het volgende te lezen rondom de herindelingen in het Gooi:
“2.6.3 In de herindelingdiscussie in de regio treedt de gemeente Huizen de ontwikkelingen binnen de buurgemeenten met open vizier tegemoet. De gemeente Huizen zal blijven streven naar logische grenzen die tevens recht doen aan een duurzame oplossing, vermindering van spanningen, behoud van Huizer voorzieningen en het versterken van de bestuurskracht in de regio.”
Ook heeft Huizen reeds diverse malen gecommuniceerd met de rijksoverheid alsmede de provincie Noord-Holland over de herindelingsvoorstellen.Tijdens de politieke beschouwingen van 2012 heeft CDA Huizen ook gepleit voor de zelfstandigheid van de gemeente Huizen:
“Het CDA wil dat de gemeente Huizen zelfstandig blijft. Wel zijn wij voor meer samenwerking tussen de gemeenten in de regio. Voor ons geldt: samenwerken om zelfstandig te kunnen blijven! We hopen dat we niet door top-down Rijksbeleid tot verplichte fusies en onnodige opschaling gedwongen worden.”
Zelf haal ik graag de volgende opmerking eruit dat Huizen de ontwikkelingen met open vizier tegemoet treedt. Gezien de financiële positie hoeft de gemeente Huizen niet het voortouw te nemen, echter blijft het verstandig om altijd mee te praten over mogelijkheden rondom de herindeling, fusie of samenwerking in de regio Gooi en omstreken.
Conclusie
Gemeentelijke herindeling in het Gooi is mogelijk, maar dan moet er sprake zijn van een bottom-up benadering. Momenteel is de wil er niet in het Gooi en moet het rijk en provincie dit niet willens en wetens blijven proberen. Persoonlijk sta ik niet afwijzend over tegen een kleine herindeling/fusie in het Gooi en zou ook graag zien dat Huizen wel het voortouw blijft nemen en geen volger wordt van beleid wat uiteindelijk uitgestort wordt. Dus niet per definitie “Njet” zeggen tegen de mogelijkheden en kansen die het ook voor de gemeente Huizen kan bieden.
Verder ben ik benieuwd zijn of een Zwitsers model bijvoorbeeld ook mogelijk is in Nederland waarbij er meer autonomie gaat naar de lokale overheden, waarbij eventueel de provinciale overheden verdwijnen.
Interessant artikel, wellicht iets te veel geschiedenis voor een stuk dat je aanprijst als “mijn visie”. Maar waar ik nou wel benieuwd naar ben, is de onderzoeksopdracht van Winsemius. Jij stelt dat hij is aangesteld “Om de bestaande plannen en de nieuwe plannen vanuit Rutte II te onderzoeken”. Kun je hier meer over vertellen?
Bedankt voor je reactie. Het is inderdaad een artikel waarin wellicht (te) veel geschiedenis staat, echter zodra je informatie gaat verzamelen rondom dit onderwerp komt er heel veel informatie naar boven wat eigenlijk allemaal het noemen waard is. Bij nader inzien was een serie artikelen beter geweest waarin ik enerzijds de geschiedenis zou behandelen en anderzijds mijn persoonlijke visie als het gaat om de Gemeente Huizen alsmede t Gooi en Vechtstreek. Het stuk met ‘mijn visie’ komt met name terug bij de gemeentelijke herindeling rondom het Gooi waarbij er diverse voorstellen worden gedaan rondom de mogelijke fusies.
De opmerkingen ‘Om de bestaande plannen en de nieuwe plannen vanuit Rutte II te onderzoeken’ heb ik toentertijd uit de toenmalige nieuwsbronnen gehaald. Kan de bron van dat moment niet meer vinden, maar het staat ook vermeld in deze bron waarin het volgende staat:
Pingback:Gemeenteraad - Kwekerij de Limieten en bestuurskracht Gooi - Ruben Woudsma